Sek Sokha

ការលើកកម្ពស់​ការអនុវត្ត​ ប្រជាធិបតេយ្យផ្ទៃក្នុងបក្ស គឺជាកត្តាសំខាន់សម្រាប់ដំណើរការ និងការរីកចម្រើនរបស់គណបក្ស។ ខាងក្រោម​នេះ​ជា ទស្សនៈខ្លះ​ដែល​អាចជាការចូល​រួម​ចំណែក​ដល់​ ការអនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យផ្ទៃ​ក្នុង​បក្ស​ឱ្យបានល្អ​៖ ១. ការសម្រេចចិត្តប្រកបដោយតម្លាភាព៖ លើកកម្ពស់តម្លាភាពក្នុងដំណើរការនៃការ​ធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត​នៅ​ក្នុង​បក្ស​។ ប្រាកដណាស់ថា សមាជិកគណបក្ស​ត្រូវ​តែ​មានសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មានអំពីគោលនយោបាយ យុទ្ធសាស្ត្រ និងនីតិវិធីនៃការសម្រេចចិត្តរបស់គណបក្ស។ លើកទឹកចិត្តឱ្យមានការពិភាក្សា និងការពិភាក្សាលើបញ្ហាសំខាន់ៗរបស់គណបក្សដោយបើកចំហ។ ២. ការចូលរួមយ៉ាងសកម្ម៖ ជំរុញវប្បធម៌នៃការចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងចំណោមសមាជិកបក្ស។ លើកទឹកចិត្ត ​សកម្មជនឱ្យចូលរួមក្នុងសកម្មភាពគណបក្ស រួមចំណែកជាគំនិត និងចូលរួមក្នុងដំណើរការ​នៃការសម្រេចចិត្ត។ ការចូលរួមបែបនេះ អាចត្រូវបានសម្របសម្រួលតាមរយៈកិច្ចប្រជុំទៀងទាត់ សិក្ខាសាលា និងវេទិកាដែលសមាជិកអាចបញ្ចេញមតិ និងផ្តល់មតិកែលម្អ។ ៣. ការបោះឆ្នោតផ្ទៃក្នុងបក្ស៖ រៀបចំការបោះឆ្នោតផ្ទៃក្នុងបក្ស​ឱ្យបានទៀងទាត់ និងយុត្តិធម៌ក្នុងបក្ស ដើម្បីជ្រើសរើសមេដឹកនាំ និងប្រតិភូ​តំណាង។ ពិតប្រាកដណាស់​ថា

ខាងក្រោមនេះ ជា​ការសិក្សា​លើ គុណសម្បត្តិ និងគុណវិបត្តិ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ការសាងសង់​ព្រែកជីក។​ វា​ជាការសិក្សា​​អំពី គម្រោងសាងសង់ព្រែកជីក​ទូទៅ និងមិនសំដៅ​តែលើ គម្រោងសាងសង់ ព្រែកជីក​ហ្វូណន​តេជោ​ទេ។ គុណសម្បត្តិ៖ ការដឹកជញ្ជូន និងការតភ្ជាប់តំបន់៖ ព្រែក ឬ​ប្រឡាយអាចពង្រឹងបណ្តាញដឹកជញ្ជូន ធ្វើឱ្យមានចលនាទំនិញ និង​ការធ្វើដំណើរ (មនុស្ស) ដែលអាចមានសក្តានុពល​ធ្វើឱ្យពាណិជ្ជកម្ម និងការតភ្ជាប់រវាងតំបន់/ស្រុកខេត្ត កាន់តែល្អប្រសើរ។ អភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច៖ ព្រែកជីកអាចជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ច បង្កើតឱកាសការងារ និងទាក់ទាញការវិនិយោគ ជាពិសេស វាជួយសម្រួលដល់ពាណិជ្ជកម្ម និងការដឹកជញ្ជូន។ ការគ្រប់គ្រងទឹក៖ ព្រែកជីក​អាចត្រូវបានប្រើក្នុងគោលគោលបំណងគ្រប់គ្រងទឹក ដូចជាការគ្រប់គ្រងទឹកជំនន់ ប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្ត និងការផ្គត់ផ្គង់ទឹកសម្រាប់គោលបំណងកសិកម្ម ឬឧស្សាហកម្ម។ វិស័យទេសចរណ៍ និងការកម្សាន្ត៖ ប្រិសនបើ ព្រែកជីក ត្រូវបានរៀបរចនាបានល្អ វា​អាចក្លាយជាតំបន់ទេសចរណ៍ និងផ្តល់ឱកាសកម្សាន្តដូចជា ការជិះទូក នេសាទ និងសកម្មភាពកម្សាន្ត​តាម​មាត់ទឹក​។ គុណវិបត្តិ ឬបញ្ហាត្រូវដោះស្រាយ៖ ផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន៖ ការសាងសង់ប្រឡាយអាចមានផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានដ

សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា សំដៅលើការជួលដី​សាធារណៈរបស់រដ្ឋ (ដីរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរ) ឬ​ដីដែលកាន់កាប់​គ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលគ្រប់គ្រងប្រើប្រាស់ដោយបក្សកាន់អំណាច គឺជួលឲ្យទៅក្រុមហ៊ុនឯកជន សម្រាប់គោលបំណងកសិកម្ម កសិឧស្សាហកម្ម ឬនិស្សារណកម្ម​។ សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច បានក្លាយជាប្រធានបទមួយពោរពេញដោយភាពចម្រូងចម្រាស និងការជជែកវែកញែកមិនដាច់ស្រេច ដោយសារតែផលប៉ះពាល់សង្គម បរិស្ថាន និងសេដ្ឋកិច្ច ពី​សម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទាំងនេះ។ ខាងក្រោមនេះគឺជា គុណវិបត្តិ    និង គុណសម្បត្តិ   ដែលទាក់ទងនឹងសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច៖ គុណវិបត្តិ៖ ១. ការទន្ទ្រានយកដី និងការផ្លាស់ទីលំនៅ៖ ការរិះគន់​ចំៗ​អំពី សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ( ELCs ) គឺបញ្ហា​នៃ​ការទន្ទ្រានដី និងការបណ្តេញប្រជារាស្ត្រ​​ចេញពីសហគមន៍ដែលរស់នៅទីនោះ។ ក្នុងករណីខ្លះ សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ ប្រជារាស្ត្រ ដែលជា​ជនជាតិដើមភាគតិច កសិករ និងក្រុមដែលងាយរង​គ្រោះ​ផ្សេងៗ​ទៀត​ បាត់បង់ដីធ្លី បាត់បង់ការងារ និងជីវភាពរស់នៅ។ ២. ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ និងផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន៖ សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ច្រើនតែ​ពាក់ព័ន្ធ​​នឹងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ការបំផ្លិចបំផ្លាញជម្រកសត្វព្រ

តើការអនុវត្ត​របប​អត្តាធិបតេយ្យ ផ្ទុយ​នឹង​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​នៃ​ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ឬទេ? បើចម្លើយថា ផ្ទុយ សូមអានបន្ត។ ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើ ចម្លើយថា មិនផ្ទុយទេ សូមកុំអានបន្ត។   ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងរបប​អត្តាធិបតេយ្យ ទាមទារឱ្យមាន សកម្មភាពរួមគ្នាជា​យុទ្ធសាស្ត្រ អត់ធ្មត់ និងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរួម។ ខាងក្រោម​នេះ​ជា​យោបល់ និង​មេរៀន​ខ្លះ ​ដែល​អាច​មាន​ប្រយោជន៍​ក្នុង​ការតស៊ូ ​និង​ការ​ប្រឆាំង​នឹង​របបអត្តាធិបតេយ្យ៖ ១. ពង្រឹងសង្គមស៊ីវិល៖ អង្គការសង្គមស៊ីវិលដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការលើកកម្ពស់​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ និងសិទ្ធិមនុស្ស។ គាំទ្រ និងផ្តល់អំណាចដល់ក្រុមសង្គមស៊ីវិល រួមទាំងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស សកម្មជន និងអង្គការប្រចាំ​មូលដ្ឋាន។ លើកទឹកចិត្តឱ្យមានការចូលរួម​ពីក្រុមទាំង​នេះ ផ្តល់ធនធាន និងការពារសេរីភាពក្នុងការបង្កើតសមាគមរបស់សង្គម​នេះ​។ ២. កសាង​សម្ពន្ធភាព និងកិច្ចសហការ៖ បង្កើតសម្ពន្ធភាព និងកិច្ចសហការ ជាមួយបុគ្គល អង្គការ និងគណបក្សនយោបាយដែលមានគំនិតដូចគ្នា ដែលមានការប្តេជ្ញាចិត្តរួមគ្នា​ចំពោះគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ​។ សហការ និងសម្របសម្រួលកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីបង្កើនឥទ្ធិពល​​​របស់អ្នក​ប្រជាធិបតេយ្យ​ ចែក

ខាងក្រោមនេះ ជាសេចក្ដីណែនាំទូទៅសម្រាប់អ្នកនយោបាយ នៅកម្ពុជា ដែលគួរធ្វើ និងមិនគួរធ្វើ។ ៦ធ្វើ៖ ១. ប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ៖ ប្រកាន់យកតម្លៃនៃសេរីភាព សមភាព និងយុត្តិធម៌ ហើយធ្វើការឆ្ពោះទៅរកការពង្រឹងស្ថាប័ន និងដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ។ ២. បម្រើប្រជាជន៖ ផ្តល់អាទិភាពដល់សុខុមាលភាព និងផលប្រយោជន៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយធ្វើការឆ្ពោះទៅរកការកែលម្អជីវិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ​ តាមរយៈគោលនយោបាយ និងគំនិតផ្តួចផ្តើមដែលលើកកម្ពស់សុខុមាលភាពរបស់ពួកគេ។ ៣. មានតម្លាភាព និងគណនេយ្យភាព៖ អនុវត្តតម្លាភាពក្នុងការសម្រេចចិត្ត ទំនាក់ទំនងជាមួយសាធារណជនដោយស្មោះត្រង់ និងទទួលខុសត្រូវចំពោះសកម្មភាពរបស់អ្នក។ ៤. ជំរុញបរិយាបន្នកម្ម៖ ចាប់យកភាពចម្រុះ និងធ្វើការឆ្ពោះទៅរកការបង្កើតសង្គមបរិយាបន្ន ដែលមនុស្សគ្រប់គ្នាមានឱកាស និងតំណាងស្មើៗគ្នា។ ៥. អនុវត្តគោលការណ៍ដឹកនាំប្រកបដោយសីលធម៌៖ ដឹកនាំ​ដោយ​ធ្វើជាគំរូ សុចរិត​ភាព ភាពស្មោះត្រង់ និងអាកប្បកិរិយាប្រកបដោយក្រមសីលធម៌ក្នុងគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃ​ជាអ្នកនយោបាយ។ ៦. សហការ និងបង្កើតភាពស្រុះស្រួលគ្នា៖ ជំរុញការសន្ទនា និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយគណបក្សនយោបាយ ភាគីពាក់ព័ន្ធ និងប្រជាពលរដ្ឋផ្សេងទៀត ដើម្