Skip to main content

តើវាពិតជាពិបាកយល់ណាស់ មែនទេ?

ប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាប្រព័ន្ធនយោបាយមួយដែលអំណាចស្ថិតនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃ​របស់ប្រជាពលរដ្ឋ (រដ្ឋធម្មនុញ្ញ មាត្រា​៥១ថ្មី)។ ប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ អនុញ្ញាតឱ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ ចូលរួមក្នុងដំណើរការនៃ​ការ​សម្រេចចិត្ត និងនិយាយ ឬ​បញ្ចេញមតិ​ ​​អំពីការគ្រប់គ្រងប្រទេសរបស់ខ្លួន​។ ជាធម្មតា​ ប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសង្គមទំនើប ដែលផ្តល់តម្លៃលើ សិទ្ធិ សេរីភាព និងសមភាព របស់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប​។

នៅក្នុងប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ ប្រជាពលរដ្ឋ បោះឆ្នោត​ជ្រើសរើស​តំណាង (តំណាងរាស្ត្រ និង​ក្រុមប្រឹក្សាឃុំ​សង្កាត់)។ តំណាងរាស្ត្រ ឬ​ក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំសង្កាត់ ត្រូវធ្វើការ​ជំនួស​​ប្រជាពលរដ្ឋ​ម្ចាស់អំណាច ក្នុងការបង្កើត ឬតាក់តែង​ច្បាប់ និងគោលនយោបាយផ្សេងៗ​ជាប្រយោជន៍សង្គម​ជាតិ។ តំណាងរាស្ត្រ និងក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំសង្កាត់ ទាំងនេះត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះប្រជា​ពលរដ្ឋ ហើយត្រូវ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ បោះឆ្នោតទម្លាក់ប្រសិនបើ ​តំណាងរាស្ត្រ​ និងក្រុមប្រឹក្សា​ឃុំសង្កាត់ទាំងនេះ មិនទទួលខុសត្រូវចំពោះការងារ ​ឬ​​សកម្មភាពរបស់ខ្លួន តាមរយៈការបោះឆ្នោតទៀងទាត់​៥ឆ្នាំម្ដង​​។ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក៏មានន័យថា ការការពារ សិទ្ធិ និងសេរីភាព របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ម្នាក់ៗដែរ ដូចជា សេរីភាពក្នុងការនិយាយ ការជួបជុំ និងការបញ្ចេញមតិ។

គោលការណ៍គ្រឹះមួយក្នុងចំណោម​គោលការណ៍គ្រឹះ​នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គឺជាគំនិតនៃការគ្រប់គ្រងដោយ​ភាគច្រើន ដែល​ការសម្រេចចិត្តត្រូវបានធ្វើឡើងដោយផ្អែកលើឆន្ទៈ​ភាគច្រើន។ ទោះជាយ៉ាងនេះ​ក៏ដោយ វា​ជារឿងសំខាន់ដែលត្រូវកត់សម្គាល់ថា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវគោរពសិទ្ធិមតិ​ភាគតិច និងនីតិរដ្ឋដែរ ដោយធានាថា សិទ្ធិរបស់​ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ៗ​ត្រូវបានការពារ ហើយការសម្រេចចិត្តត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃច្បាប់ និងគោលការណ៍ដែលបានបង្កើតឡើង។

ប្រជាធិបតេយ្យលើកទឹកចិត្តឱ្យប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមសកម្ម លើកកម្ពស់តម្លាភាព គណនេយ្យភាព និងផ្តល់យន្តការសម្រាប់ការដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធី។ ប្រជាធិបតេយ្យ ផ្ដល់ឱកាស​ឱ្យមានការ​លើកឡើងនូវមតិ ឬយោបល់ និងទស្សនៈខុសៗ​គ្នា ដែលជំរុញឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរគំនិតយ៉ាង​ល្អិតល្អន់​ និងផ្ដល់​ឱកាសឱ្យ​មានការផ្លាស់ប្តូរ ដោយសន្តិវិធី។

សូមចងចាំថា ប្រព័ន្ធ​ប្រជាធិបតេយ្យអាចមានទម្រង់​ច្រើន ហើយអាចខុសគ្នា​ទៅតាមប្រទេស និងវប្បធម៌ផ្សេងៗគ្នា។ ប្រព័ន្ធ​ប្រជាធិបតេយ្យតាមប្រទេស​នីមួយៗ​មានលក្ខណៈពិសេសដោយឡែក​ និងដំណើរការរៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែ ប្រព័ន្ធ​ប្រជាធិបតេយ្យ​នៅប្រទេសណាក៏ដោយ វា​មានគោលដៅរួមគឺ អនុញ្ញាតឱ្យប្រជា​ពលរដ្ឋម្ចាស់អំណាច​​ ត្រូវតែ​ ​មានសំឡេងនៅក្នុងដំណើរការធ្វើការសម្រេចចិត្ត ដោយការបោះឆ្នោត។

ខ្ញុំ​សង្ឃឹម​ថា​ ការ​ពន្យល់​នេះ​អាច​បញ្ជាក់​ថា ​អ្វី​ទៅ​ជាប្រជាធិបតេយ្យ។ ប្រសិនបើ អ្នកមានចម្ងល់បន្ថែម ឬមានអ្វីផ្សេងទៀតដែលខ្ញុំអាចជួយអ្នកបាន សូមសួរដោយសេរី!

Comments

Popular posts from this blog

ផល​វិបាកធ្ងន់ធ្ងរ​ពី​អំពើ​ពុក​រលួយ

អំពើ​ពុក​រលួយ​ដែលមានស្ទើរគ្រប់​ទីកន្លែង ពីលើដល់ក្រោម ធ្វើឱ្យមានផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរ​ចំពោះសង្គម។ ខាងក្រោមនេះ​ជា​ផលវិបាកធំៗ ដែលកើតមាន​ជាទូទៅ៖​ ផលប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ច៖ ការវិនិយោគបរទេស និងក្នុងស្រុកថយចុះ ដោយសារខ្វះទំនុកចិត្ត និងស្ថិរភាព ការបែងចែកធនធានសាធារណៈ និងមូលនិធិមិនចំទិសដៅសម្រាប់​សេវាសាធារណៈសំខាន់ៗ ថ្លៃដើមនៃការធ្វើអាជីវកម្មកើនឡើងដោយសារអំពើស៊ីសំណូក សូកប៉ាន់ និងបែបបទ​មិនល្អ ការខ្ទប់​សេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍ ឥទ្ធិពលនយោបាយ៖ ធ្វើឱ្យបាត់ទំនុក​ចិត្ត​សាធារណៈ​លើ​ស្ថាប័ន​រដ្ឋាភិបាល និង​នីតិរដ្ឋ ធ្វើឱ្យ​ចុះខ្សោយនៃបទដ្ឋានប្រជាធិបតេយ្យ និងគណនេយ្យភាព ធ្វើឱ្យមាន​ការប្រមូលផ្តុំអំណាចនៅក្នុងដៃរបស់ក្រុមសម្ពន្ធជនពុករលួយ ​រាំងខ្ទប់​​គណបក្ស​ប្រឆាំង​នយោបាយ ជាពិសេស​បក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល និង​សង្គម​ស៊ីវិល ផលប៉ះពាល់សង្គម៖ ធ្វើឱ្យមានវិសមភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ នៅពេលដែលមន្ត្រីពុករលួយប្រើ ឬបង្វែរធនធានសាធារណៈខុសទិសដៅ ថយចុះលទ្ធភាពទទួលបានសេវាសាធារណៈប្រកបដោយគុណភាព ដូចជា ការថែទាំសុខភាព និងការអប់រំ បំផ្លិច​បំផ្លាញគុណធម៌ការងារ​ និងឱកាសការងារស្មើគ្នា បំបែកភាពល្អូកល្អើន ស្អិតរមួត និងសាមគ្គីភាព​ក្នុងសង្គម និងការចូលរួមការងារសង្គម​រប...

ព្រះពុទ្ធសាសនា និង​នយោបាយ

តាម​ទស្សនៈ​ព្រះពុទ្ធសាសនា នយោបាយ​គួរ​ត្រូវ​ដឹកនាំ​ដោយ​ គោលការណ៍ ​មេត្តា បញ្ញា/ប្រាជ្ញា និង​អហិង្សា ។ ព្រះពុទ្ធសាសនាសង្កត់ធ្ងន់លើទំនាក់ទំនងគ្នាទៅវិញទៅមកនៃសត្វលោក និង លើកកម្ពស់សុខុមាលភាព និងសុភមង្គលរបស់បុគ្គលគ្រប់រូបជាសង្គមតែមួយ ។ នៅក្នុងបរិបទនយោបាយ មានន័យថា ការផ្តោតទៅលើការបង្កើត សង្គមមួយប្រកបដោយ យុត្តិធម៌ និងសមធម៌ ដែលលើកកម្ពស់សុខុមាលភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់របស់សង្គម​ ។ ការ​អប់រំ ឬ​ប្រៀនប្រដៅរបស់​​​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ ជំរុញឱ្យអ្នកដឹកនាំគ្រប់គ្រងដោយស្មារតីទទួលខុសត្រូវខាងសីលធម៌ និង​ផ្តល់​អាទិភាព​​ដល់​​សុខុមាល​​ភាព​​របស់​​ប្រជាជន​​ជាង​​ផល​ប្រយោជន៍​ផ្ទាល់​ខ្លួន ឬអំណាច។ ​អ្នកដឹកនាំ​ត្រូវតែមាន​​គុណសម្បត្ដិ ដូចជា ភាពស្មោះត្រង់ សុចរិតភាព និងភាពមិនអាត្មានិយម។ គោលការណ៍ សមធម៌ យុត្តិធម៍ និងសមភាព​ គឺ​ជា​​ស្នូល​នៃ​ការយល់ដឹង​អំពី​​ទស្សនៈ​នយោបាយរបស់​ពុទ្ធសាសនា។ លើសពីនេះទៅទៀត ទស្សនវិជ្ជាពុទ្ធសាសនាលើកកម្ពស់ការចូលរួមរបស់បុគ្គលគ្រប់រូប​ក្នុងដំណើរការនយោបាយ ដោយសង្កត់ធ្ងន់លើសកម្មភាពដោយសម្បជញ្ញៈ និងសីលធម៌។ មាន​ន័យ​ថា បុគ្គល​ត្រូវ​តែ​ចូល​រួម​ក្នុង​នយោបាយ​ដោយ​មាន​សតិសម្បជញ្ញៈ មាន​ការ​យល់​ដឹង និង​ការ​តាំង​ចិត្ត​ចំពោ...

គោលដៅ​ទី១៦៖ សន្តិភាព យុត្តិធម៌​និងស្ថាប័នរឹងមាំ

លើកកម្ពស់សង្គមដែលមានសន្តិភាព និងប្រកបដោយបរិយាបន្ន ដើម្បីការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព ផ្តល់​​នូវការទទួលបានយុត្តិធម៌សម្រាប់ប្រជាជនគ្រប់រូប និងកសាងស្ថាប័នដែលមានប្រសិទ្ធភាព គណនេយ្យភាព និងបរិយាប័ន្ននៅគ្រប់កម្រិត។ គោលដៅទី១៦ គឺអំពីការលើកកម្ពស់សង្គមប្រកបដោយសន្តិភាព និងបរិយាបន្ន ការផ្តល់សិទ្ធិទទួលបានយុត្តិធម៌សម្រាប់ទាំងអស់គ្នា និងការកសាងស្ថាប័នប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព គណនេយ្យភាព និងបរិយាបន្ននៅគ្រប់កម្រិតទាំងអស់។ ប្រជាជន នៅគ្រប់ទីកន្លែង រស់នៅដោយគ្មានការភ័យខ្លាចនូវអំពើហិង្សាគ្រប់ទម្រង់ និងមានសុវត្ថិភាពគ្រប់ពេលក្នុង​ជីវិតរបស់ពួកគាត់ មិនថា ជាតិសាសន៍ ជំនឿ ឬនិន្នាការផ្លូវភេទរបស់ពួកគេ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ជម្លោះហិង្សាដែលកំពុងកើតមាន​ជា​បន្ត និងថ្មីៗ នៅជុំវិញពិភពលោកកំពុងធ្វើដំណើរប្រាសចាកមាគ៌ាសកលលោកឆ្ពោះ​ទៅកាន់សន្តិភាព និងប្រាសចាក​ពី​ការ​សម្រេចជោគជ័យ​នូវគោលដៅទី១៦នេះ​។ ជាការគួរឱ្យព្រួយបារម្ភណាស់ ដែលនៅឆ្នាំ២០២២ យើងបានឃើញជាក់ស្ដែង​នូវមរណភាព​ជនស៊ីវិលទាក់ទងនឹងជម្លោះ កើនឡើងច្រើនជាង​​៥០ភាគរយ ដែលនេះ​ជាលើកដំបូងចាប់តាំងពីប្រទេសនានា​បាន​អនុម័តរបៀបវារៈ​សម្រាប់សម្រេចគោលដៅនៅឆ្នាំ​២០៣០ - ដែលមរណភាពនេះ ភាគច្រើនដោយ​សារតែសង្គ្រា...