Sek Sokha

កំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធតុលាការនៅកម្ពុជាមានសារសំខាន់ណាស់សម្រាប់ការលើកកម្ពស់នីតិរដ្ឋ និងការការពារសិទ្ធិមនុស្ស នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ខាងក្រោមនេះ​ ជា​ចំណុច​សំខាន់​ៗ​ខ្លះ​ដែល​អាចលើកយកមក​ដោះស្រាយ​ដើម្បី​នាំ​មក​នូវ​កំណែទម្រង់​ដ៏​មាន​អត្ថន័យ៖ ១. ឯករាជ្យភាព​ និងភាពមិនលម្អៀង​៖ ការធានានូវឯករាជ្យភាព និងភាព​មិនលម្អៀងរបស់​ស្ថាប័នតុលាការ​គឺជារឿងចាំបាច់។ ដាក់ចេញនូវការ​អនុវត្តវិធានការដើម្បីការពារចៅក្រមពីការជ្រៀតជ្រែកផ្នែកនយោបាយ និងការប្រើ​ឥទ្ធិពល ដើម្បី​ផ្ដល់ឱកាស​ឱ្យ​ចៅ​ក្រម​​ធ្វើការ និង​​ធ្វើសេចក្ដី​សម្រេចចិត្តដោយផ្អែកទៅលើច្បាប់ និងភស្តុតាងដែលបានដាក់ជូនចៅក្រម ( https://cacj-ajp.org/cambodia/judiciary/overview- of-cambodian-judiciary/ ) ។​ ២. តម្លាភាព និងគណនេយ្យភាព៖ ការលើកកម្ពស់តម្លាភាព និងគណនេយ្យភាពក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការមានសារសំខាន់ណាស់។ អាចសម្រេចបែបនេះ​បាន ដោយការលើកកម្ពស់ដំណើរការ​ជំនុំ​ជម្រះក្ដី​ដោយបើកចំហ និង​ជាសាធារណៈ ដោយមានគោលការណ៍ណែនាំច្បាស់លាស់សម្រាប់ការប្រព្រឹត្តិរបស់តុលាការ និងការបង្កើតយន្តការសម្រាប់ដោះស្រាយបណ្តឹងជំទាស់នឹងចៅក្រម ( https://cacj-ajp.org/cambodia/judiciary/overview-of- កម្ពុជា-តុលាកា

មានវិធីដែលបងប្អូន យុវជន ឬពលរដ្ឋសកម្មម្នាក់ៗ អាច ​ ចូល ​ រួម ​ ចំណែក ​ ក្នុង ​ ការ ​ លើក ​ កម្ពស់ ​ និងធ្វើឱ្យមាន​ យុត្តិធម៌ ​ សង្គម ​ នៅ ​ ក្នុង ​ សហគមន៍មូលដ្ឋាន ដូចខាងក្រោម។  ស្វ័យអប់រំ៖ ប្រើពេលដើម្បីស្វែងយល់អំពីភាពអយុត្តិធម៌សង្គមដែលប៉ះពាល់ខ្លាំង ដល់ ​ សហគមន៍ ​ របស់ ​ លោក ​ អ្នក ​ ។ អានសៀវភៅ អត្ថបទ និងស្តាប់ទស្សនៈពីក្រុមប្រជាពលរដ្ឋដែលទន់ខ្សោយ ក្រីក្រ និងខ្វះខាត។ ពង្រីក ​ ការ ​ យល់ដឹងកាន់តែស៊ីជម្រៅអំពីវិសមភាពជាប្រព័ន្ធ។ ផ្សព្វផ្សាយភាពអយុត្តិធម៌របស់ក្រុមពលរដ្ឋទន់ខ្សោយ ក្រីក្រ និងខ្វះខាត៖ ប្រើវេទិការបស់លោកអ្នក មិន ​ ថា ​ ប្រព័ន្ធ ​ ផ្សព្វផ្សាយសង្គម ព្រឹត្តិការណ៍សហគមន៍ ឬការសន្ទនា ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយឱ្យកាន់តែឮទូលំទូលាយ នូវ ភាពអយុត្តិធម៌ ដែលសហគមន៍ ប្រឈមនឹងការរើសអើង និងការគៀបសង្កត់នានា។ សកម្មបង្កើតឱកាស សម្រាប់ក្រុម ដែលខ្វះតំណាងដើម្បីចែករំលែករឿងដែលកើតឡើង។ គាំទ្រអង្គការក្នុងស្រុក៖ ស្រាវជ្រាវ និងចូលរួមជាមួយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និង សង្គមស៊ីវិល ដែល ​ មាន ​ មូលដ្ឋាន ឬស្នាក់ការនៅក្នុងសហគមន៍ ជាមួយ ក្រុមតស៊ូមតិ ឬ ក្រុមដែលខំប្រឹងប្រែងជួយក្រុម ដែល ​ កំពុង ​ ធ្វើ ​ ការ ​​ លើភាពអយុត្តិធម៌សង្គម។  

តើ​កម្ពុជាប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាបរិស្ថាន អ្វីខ្លះ? ខាងក្រោមនេះគឺជាបញ្ហា​ធំៗ ដែលកម្ពុជាកំពុងប្រឈម "ការខិតខំប្រឹងប្រែង ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមធំៗ​ដូចខាង​ក្រោមនេះ មានសារៈសំខាន់ណាស់ ដែលរដ្ឋភិបាល​ត្រូវ​​បំពេញ ដើម្បីការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព និងសុខភាពបរិស្ថាន។" ការ​រិចរិល​ដី៖ ​ការ​រិចរិល​ដី​ដោយ​សារ​ការ​កាប់​បំផ្លាញ​ព្រៃ​ឈើ សំណឹក​ដី និង​ការ​ប្រើ​ប្រាស់​ដី​មិន​មាន​និរន្តរភាព។ ការថយចុះនៃជីវចម្រុះ៖ ជីវចម្រុះដ៏សម្បូរបែបរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ប្រឈម​ការគំរាមកំហែងដោយការបាត់បង់ទីជម្រក ការជួញដូរសត្វព្រៃខុសច្បាប់ និងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ ការរិចរិលនៃធនធានជលផលក្នុងទឹក៖ ការនេសាទហួសកម្រិត ការបំពុល និងការបំផ្លិចបំផ្លាញជម្រក ប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីទឹកសាប។ ការគ្រប់គ្រងធនធានឆ្នេរ និងសមុទ្រ៖ តំបន់ឆ្នេរទទួលរងការបំពុល សំណឹកឆ្នេរ និងការអនុវត្តការនេសាទដែលគ្មាននិរន្តរភាព។ ការគ្រប់គ្រងកាកសំណល់៖ នៅតែ​ជាបញ្ហាធំពាក់ព័ន្ធ​នឹង ការចោលកាកសំណល់ និងការគ្រប់គ្រងកាកសំណល់​ មិនបានល្អ​ត្រឹមត្រូវ​។ បន្ថែមពីលើនេះ ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងរងផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ដែលនាំឱ្យកើតមានគ្រោះរាំងស្ងួត និងទឹកជំនន់ញឹកញាប

អំពើ​ពុក​រលួយ​ដែលមានស្ទើរគ្រប់​ទីកន្លែង ពីលើដល់ក្រោម ធ្វើឱ្យមានផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរ​ចំពោះសង្គម។ ខាងក្រោមនេះ​ជា​ផលវិបាកធំៗ ដែលកើតមាន​ជាទូទៅ៖​ ផលប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ច៖ ការវិនិយោគបរទេស និងក្នុងស្រុកថយចុះ ដោយសារខ្វះទំនុកចិត្ត និងស្ថិរភាព ការបែងចែកធនធានសាធារណៈ និងមូលនិធិមិនចំទិសដៅសម្រាប់​សេវាសាធារណៈសំខាន់ៗ ថ្លៃដើមនៃការធ្វើអាជីវកម្មកើនឡើងដោយសារអំពើស៊ីសំណូក សូកប៉ាន់ និងបែបបទ​មិនល្អ ការខ្ទប់​សេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍ ឥទ្ធិពលនយោបាយ៖ ធ្វើឱ្យបាត់ទំនុក​ចិត្ត​សាធារណៈ​លើ​ស្ថាប័ន​រដ្ឋាភិបាល និង​នីតិរដ្ឋ ធ្វើឱ្យ​ចុះខ្សោយនៃបទដ្ឋានប្រជាធិបតេយ្យ និងគណនេយ្យភាព ធ្វើឱ្យមាន​ការប្រមូលផ្តុំអំណាចនៅក្នុងដៃរបស់ក្រុមសម្ពន្ធជនពុករលួយ ​រាំងខ្ទប់​​គណបក្ស​ប្រឆាំង​នយោបាយ ជាពិសេស​បក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល និង​សង្គម​ស៊ីវិល ផលប៉ះពាល់សង្គម៖ ធ្វើឱ្យមានវិសមភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ នៅពេលដែលមន្ត្រីពុករលួយប្រើ ឬបង្វែរធនធានសាធារណៈខុសទិសដៅ ថយចុះលទ្ធភាពទទួលបានសេវាសាធារណៈប្រកបដោយគុណភាព ដូចជា ការថែទាំសុខភាព និងការអប់រំ បំផ្លិច​បំផ្លាញគុណធម៌ការងារ​ និងឱកាសការងារស្មើគ្នា បំបែកភាពល្អូកល្អើន ស្អិតរមួត និងសាមគ្គីភាព​ក្នុងសង្គម និងការចូលរួមការងារសង្គម​របស់​ព